معرفی و بررسی فیلم منطقه پرواز ممنوع

با نگاهی به کارنامه سینمایی ایران، درمی‌یابیم که در زمینه تولیدات کودک و نوجوان دستمان خالی تر از آن است که فکرش را بکنیم. صرف نظر از این واقعیت که در این حوزه بیشتر مصرف کننده هستیم تا تولیدکننده، می‌شود گفت عمده آثاری که این سال‌ها ساخته شده، مربوط به حوزه کودک است نه نوجوان. فیلم کودک فضایی فانتزی دارد و داستان ها بیشتر آمیخته با تخیل هستند تا واقعیت. حال آنکه برای رده سنی نوجوان باید از فضای کودکانه بیرون زده و به دنیای واقعیت قدم بگذاریم.

هر چند در فیلم نوجوان نیز می‌توان از عنصر خیال بهره برد اما جنس حرف‌ها در این ژانر به مراتب جدی تر است؛ به طور مثال خودباوری، قهرمان پروری، میهن دوستی، کار گروهی و ... مفاهیمی هستند که در فیلم‌های نوجوان می‌توان از آن‌ها سخن گفت. از جمله فیلم‌هایی که در سال‌های اخیر به طور ویژه برای نوجوان‌ها ساخته شده، می توان به فیلم «منطقه پرواز ممنوع» اشاره کرد که پرفروش ترین فیلم سینمای کودک و نوجوان در سال 1398 بوده و داستان آن الهام گرفته از زندگی شهدای مدافع حرم است. در ادامه با راه نوشت همراه باشید تا از این فیلم بیشتر بخوانیم:

خلاصه و داستان فیلم منطقه پرواز ممنوع

داستان فیلم منطقه پرواز ممنوع درباره سه پسر به نام های محمدمهدی، روح الله و نصیر است که در کارگاه چوبی شان، در تلاش برای ساخت پهپاد هستند تا در مسابقات ملی- دانش‌آموزی هوا فضا شرکت کنند اما مشکلاتی بر سر راهشان سبز می‌شود که باید با آن‌ها دست و پنجه نرم کنند. در این میان آقا مصطفی، پدر محمدمهدی، به سوریه می رود و به این ترتیب او و دوستانش ناچار می‌شوند مشکلاتشان را به تنهایی حل کنند.

بازیگران فیلم منطقه پرواز ممنوع

فیلم منطقه پرواز ممنوع را می توان پیشکشی از سینمای ایران به نوجوانان ایرانی در نظر گرفت. در ادامه به معرفی بازیگران این فیلم می پردازیم:

• هادی حجازی فر (آقا مصطفی)؛
• علی زکریایی (آقای خانی معروف به شیک پوش)؛
• بهار نوحیان (معصومه)؛
• زین‌العابدین تقی‌پور (آقا حامد)؛
• پوریا سلطان‌زاده (آقا سامان)؛
• محمد فیلی (پدربزرگ محمدمهدی).

شاید هنرنمایی هادی حجازی فر یکی از نقاط برجسته منطقه پرواز ممنوع باشد اما محور فیلم بازیگران نوجوان آن هستند که هر سه اولین بار است جلوی دوربین می روند. این هنرپیشه های نوجوان عبارتند از:

• متین پاکزاد (محمدمهدی)؛
• متین کرمانی (روح‌الله)؛
• علیرضا اکبری (نصیر).

نکته قابل توجه نحوه استعدادیابی این نوجوانان توسط سازندگان فیلم است. زین العابدین تقی پور که نقش آقا حامد را در فیلم منطقه پرواز ممنوع بر عهده دارد، مسئول انتخاب بازیگران نوجوان بود. او طی فراخوان به مساجد و گروه های تئاتر، به مساجد شهرهای تهران، اصفهان و مشهد سر می زند و با نزدیک به 600 نوجوان مصاحبه می کند. در نهایت رمضان سال 1396، گزینه های مورد نظر قطعی می شوند.

از آنجا که این بچه ها با ملاحظات بازیگری آشنا نبودند، در بازه زمانی 2 ماه، روزی 3 تا 10 آموزش می بینند تا به این ترتیب برای فیلمبرداری آماده شوند. با توجه به اینکه لوکیشن فیلم جایی غیر از تهران بود، یک نفر از اعضای خانواده، هنرپیشه های نوجوان را در سفر همراهی می کند تا قدری از سختی کارشان کم شود. تا زمان برگشت به تهران نیز بامروت نژاد، تهیه کننده منطقه پرواز ممنوع، برای جلوگیری از افت تحصیلی بازیگران برای آن ها معلم خصوصی می‌گیرد.

عوامل فیلم منطقه پرواز ممنوع

فیلم منطقه پرواز ممنوع اولین تولید سینمایی مدرسه سینمایی عمار است که با نام مدرسه اندیشه و هنر (ماه) شناخته می شود و عوامل سازنده آن عبارتند از:

• نویسنده و کارگردان: امیر داسارگر؛
• تهیه کننده: حامد بامروت نژاد؛
• مدیر تولید: سید صادق حسینی؛
• تدوینگر: ابوذر حیدری؛
• مدیر فیلمبرداری: علی رنجبر؛
• آهنگساز: فرید سعادتمند؛
• جلوه های ویژه بصری: گروه استودیو الزهرا (س)، استودیو ققنوس خیال.

این فیلم دومین سینمایی بلند داسارگر پس از «هنگامه» است که تأمین مالی آن با همت عوامل سازنده صورت گرفته است. فیلم منطقه پرواز ممنوع گروه بدلکاری ندارد و در حدود 115 سکانس از جلوه های ویژه استفاده شده که در این میان حدود 10 الی 12 سکانسِ مربوط به یوزپلنگ توسط استودیو الزهرا (س) اجرا شده است. 

نماهنگ و سرودهای فیلم منطقه پرواز ممنوع

در میانه فیلم منطقه پرواز ممنوع و تیتراژ پایانی آن، سرودهایی می شنویم که در تناسب با پیام نهفته در فیلم، فضایی جمعی، حماسی و قهرمانانه دارند. این سرودها توسط مرکز هنرهای جمع خوانی «سینوا» تولید شده‌اند. در ابتدا قرار بود فیلم شبه موزیکال باشد؛ یعنی سرود بلندی داشته باشد که بازیگران در حین فیلمبرداری بخوانند اما پیاده سازی این ایده به زمان تصویربرداری نرسید. به این ترتیب «میریم بالا بالاتر» به عنوان سرود اصلی انتخاب شد تا در تیتراژ پایانی پخش گردد. برای استفاده در تبلیغات فیلم نیز، نماهنگ و پویانمایی آن ساخته شد. دست اندرکاران تولید سرود منطقه پرواز ممنوع به شرح زیر است:

• شاعر: قاسم صرافان؛
• آهنگساز: رضا ثقفی؛
• تنظیم: مجتبی ابوالقاسم پور؛
• تک خوان: محمدهادی متولی؛
• جمع خوان: گروه سرود شهید فرجی؛
• مدیر هنری: حامد اسماعیلی از گروه سینوا.

پس از اکران فیلم منطقه پرواز ممنوع، پویشی با همکاری گروه فرهنگی سینوا و مرکز مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی شکل گرفت تا گروه های سرود مختلف با این سرود همخوانی کنند.

موفقیت های فیلم منطقه پرواز ممنوع

فیلم منطقه پرواز ممنوع، تنها یک هفته پس از اکران در جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان، 14 سانس فوق العاده در شهرهای مشهد و اصفهان به دست آورد. نگاه متفاوت این فیلم به نوجوانان و سبک زندگی شان، نه تنها آن را در انزوا قرار نداد بلکه استقبال خانواده‌ها را هم به همراه داشت و توانست توجه جشنواره ها را به خود جلب کند. از جمله موفقیت های فیلم منطقه پرواز ممنوع عبارتند از:

• تندیس پرمخاطب ترین فیلم جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان؛
• پروانه زرین بهترین بازیگری که به علیرضا اکبری تعلق گرفت که اصالتی افغانستانی دارد و نقش نصیر را بازی می‌کند؛
• پرمخاطب‌ترین فیلم در اکران‌های مردمی جشنواره مردمی فیلم عمار؛
• جایزه بهترین فیلم از دهمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار.

هر چند این فیلم از راه یابی به جشنواره فجر 37ام بازماند اما برای اولین بار در جشنواره جهانی فیلم فجر روی پرده رفت. علاوه بر این، فیلم منطقه پرواز ممنوع که اکران آن آبان ماه 1398 در کشورمان کلید خورده بود، به دو شکل دوبله و زیرنویس عربی در بیروت به نمایش درآمد. ناگفته نماند این کار با کمک «مرکز رسالات» وابسته به حزب الله لبنان و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران امکان پذیر شد.

حامد بامروت نژاد، تهیه کننده این فیلم، اشکالات فنی فیلم منطقه پرواز ممنوع را دلیل اصلی نرسیدن به جشنواره فجر می داند:

«متأسفانه فیلم ناقص بود. شاید هم ما عجله کردیم. ما فقط یک نسخه ۱۰۰ دقیقه‌ای تدوین شده داشتیم (الان فیلم ما ۹۲ دقیقه است). نه موسیقی داشت، نه جلوه‌های ویژه داشت، حتی صداگذاری هم نداشت، فقط دیالوگ داشت. شاید توقع زیادی بود که هیئت انتخاب جشنواره فجر چنین فیلمی را برای بخش مسابقه انتخاب می‌کردند. با این‌حال می‌گفتند که در فهرست ۳۵ تایی ۱۷ بود. اما فکر می‌کنم به خاطر نوجوانانه بودن، خیلی ضریب منفی گرفتیم.»

تاریخ تولید منطقه پرواز ممنوع

تولید فیلم منطقه پرواز ممنوع به سال های 1397 و 1398 برمی گردد که یک ماه و نیم پیش تولید و 3 ماه تولید آن زمان برده است. داستان فیلم منطقه پرواز ممنوع، واقعی نیست اما الهام گرفته از زندگی شهدای مدافع حرم، مرتضی عطایی و مصطفی صدرزاده است و در مدت تقریباً 2 سال نگارش شده. طرح اولیه، نشان دادن رابطه پدر و پسری بود که در نبود پدر، پسر بایستی بارهای سنگینی را به دوش بکشد و این خط داستانی به نوعی بازنمایی رابطه شهید عطایی با پسرش است.

فیلم منطقه پرواز ممنوع مناسب چه سنی است؟

منطقه پرواز ممنوع برای گروه سنی 13 تا 18 سال ساخته شده و فیلمی است درباره نوجوانان و برای آن‌ها. برای والدینی که علاقمندند اوقات خود را با فرزندانشان سپری کنند، همچنین معلمان و مربیانی که به دنبال تماشای دسته جمعی فیلمی هیجان انگیز و سرگرم کننده با دانش آموزان خود هستد که توأمان خالی از محتوا نباشد، منطقه پرواز ممنوع انتخاب مناسبی خواهد بود.

مدت زمان فیلم منطقه پرواز ممنوع

مدت زمان فیلم منطقه پرواز ممنوع، 96 دقیقه است. لوکیشن غیر شهری و مملوء از فضای سبز این فیلم، به داستان نشسته و بخشی از جذابیت آن را شکل می دهد. جالب است بدانید پیداکردن محلی مناسب برای فیلمبرداری یک سال طول کشیده است. در منطقه پرواز ممنوع 50 لوکیشن می بینیم که همگی در «کلیبر»، از شهرستان های آذربایجان شرقی قرار دارند. مراتع سبز و طبیعت بکر این منطقه باعث شد مسئله محیط زیست هم به فیلم اضافه شود؛ آن هم 3 یا 4 ماه مانده به تولید.

تعداد فصل های منطقه پرواز ممنوع

فصل دوم منطقه پرواز ممنوع، در حقیقت یک مینی سریال 5 قسمته از نسخه سریالی آن است. البته پس از استقبال گسترده مخاطبان از این فیلم، مدرسه سینمایی عمار در فراخوانی اعلام کرد که منطقه پرواز ممنوع 2 را با استفاده از قصه های ارسالی مخاطبان خواهد ساخت. هر چند اسامی برندگان این فراخوان اعلام شد اما تا کنون خبری از تولید چنین نیست.

نقد و بررسی منطقه پرواز ممنوع

فیلم منطقه پرواز ممنوع، اولین فیلم ژانر پیشرفت در سینمای ایران است. این فیلم تلاش می‌کند سبکی از زندگی را به بینندگان خود عرضه کند که تا کنون در آثار سینمایی سانسور شده است. نوجوانانی که در این فیلم می‌بینیم، رویا دارند. بلندپرواز، جسور، مسئولیت‌پذیر و اهل خطراند. هوشیارند و نسبت به محیط اطرافشان آگاه، همین هم سبب می‌شود تا در شرایط حساس، برنامه‌شان را طبق اولویت‌ها پیش ببرند.

آن‌ها از علم و فناوری‌های روز بهره می‌گیرند و البته کار گروهی برایشان اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین به راحتی می‌توان غرور جوانی را در میان کلمات و رفتارشان دید. ناگفته نماند که تصویر این فیلم از یک نوجوان با نگاهی که امروز به این قشر وجود دارد و آن‌ها را بی‌هدف یا منزوی می‌بیند، متفاوت است. همین نکته می‌تواند به شکستن کلیشه‌هایی از این جنس و نشان دادن الگویی دیگر برای نسل نوجوان کمک کند. 

ژانر قهرمانی فیلم منطقه پرواز ممنوع، این پسرها را در موقعیت‌های خطرناک قرار می‌دهد. گرچه این موضوع را می‌توانیم یکی از نقاط قوت فیلم بدانیم، اما به هر حال درگیری با گروه‌های جاسوسی و مسائلی از این دست که نوجوانان فیلم با آن درگیراند، باید مخاطراتی را به همراه داشته باشد که خبرخاصی از آن نیست. از این رو بهتر است والدین با فرزندانشان در این مورد صحبتی داشته باشند. 

نبود بازیگر دختر یا حتی کمرنگ بودن نقش مادر در منطقه پرواز ممنوع، نکته جالب توجهی است که ممکن است مانع ارتباط دختران نوجوان با این فیلم شود؛ در حقیقت همانطور که طرح اولیه این فیلم در نظر داشته، منطقه پرواز ممنوع بیشتر یک فیلم پدر و پسری است.

در کنار مطالبی که گفته شد، لازم است به این نکته هم اشاره کنیم که فیلم منطقه پرواز ممنوع، فیلمی حاوی پیام است. مسئله‌ای که پس از اکران این فیلم، کام برخی از منتقدان را تلخ کرد. چرا که گروهی معتقدند پرداختن به مسائلی چون شکار یوز ایرانی، مدافعان حرم، جاسوسی دشمنان، ترور دانشمندان، ساخت ماهواره و ... در آثار کودک و نوجوان بی‌معنا است. اما باید گفت زدن این حرف‌ها نسبتی با زندگی در جایی ندارد که نوجوانان آن، در طول 8 سال جنگ تحمیلی، طلایه دار حضور در خط مقدم بوده‌اند. 

تلاش برای دور نگه داشتن نسل نوجوان از مفاهیمی که زیست روزانه ایران اسلامی است، گاهی از سر ترس است و گاهی از دست کم گرفتن این نسل. با این وجود بمباران نوجوان با شمار زیادی از پیام‌ها نیز قابل قبول نیست؛ مطرح کردن تعداد زیادی از مسائل مهم در مدت زمان کم می‌تواند مخاطب را از تمرکز خارج کرده و تحت فشار قرار دهد. 

تماشای آنلاین و دانلود فیلم منطقه پرواز ممنوع

فیلم منطقه پرواز ممنوع پس از اکران، فروردین ماه 1399 از طریق شبکه نمایش خانگی و پلتفرم های الکترونیکی در دسترس عموم مخاطبان قرار گرفت. در حال حاضر برای تماشای این فیلم می توانید به صفحه تماشای آنلاین و دانلود منطقه پرواز ممنوع در سایت عماریار مراجعه کنید.  

آنچه درباره فیلم منطقه پرواز ممنوع خواندیم:

در این نوشتار به معرفی و بررسی فیلم منطقه پرواز ممنوع پرداختیم و خلاصه ای از داستان آن را بیان کردیم. محمدمهدی، روح الله و نصیر، در حال آماده شدن برای شرکت در مسابقه ملی هوافضا هستند که آقا مصطفی به سوریه می رود. در نبود او، این سه پسر با دیدن یوزپلنگی در نزدیکی کارگاهشان به چالش می خورند و به این ترتیب ماجراجویی های هیجان انگیز و در عین حال خطرناک این سه نفر شروع می‌شود. در نبود آثار سینمایی درخور برای نسل نوجوان، فیلم منطقه پرواز ممنوع آغاز کننده راهی خواهد بود که نوجوانان را از دنیای بسته و فانتزی به درگیری در مسائل اصلی کشور می کشاند.

منابع به کار رفته در این نوشتار: + + + + + + + + +