معرفی و بررسی مستند ایکسونامی xsunami

مستند ایکسونامی، یک مستند فرهنگی اجتماعی است که با صراحت و دوری گزینی از کلیشه‌ها در کلام، سیاست انکار در حیطه زیست جنسی را نقد می‌کند. داستان مستند ایکسونامی با بهره گیری از خاطرات یک پورن استار، به موشکافی تاریخ ایالات متحده در دهه 70 و 80 میلادی می‌پردازد، سیر وقوع انقلاب جنسی در این کشور را نشان می‌دهد و پنبه آموزش جنسی از سنین پایین را می‌زند. در ادامه با این مستند جنجالی بیشتر آشنا می‌شویم:

خلاصه و داستان مستند ایکسونامی

دهه 40 و 50 میلادی، دو کتاب از آلفرد کینزی (Alfred C. Kinsey) منتشر شد که رفته رفته مرجع بسیاری از قوانین از جمله قوانین سازمان ملل متحد قرار گرفت. در این میان تغییراتی که در قانون گذاری ایالات متحده ایجاد می‌شود، زندگی جوانان این کشور را زیر و رو خواهد کرد؛ جوانانی همچون میشلِ 17 ساله.

نقد و بررسی مستند ایکسونامی

مستند ایکسونامی، از جمله مستندهایی است که دارای یک پشتوانه پژوهشی قوی و آرشیو ناب است. در هنگام تماشای این مستند احتمالاً نیاز باشد کاغذ و قلم به دست بگیرید؛ چرا که حجم بالایی از آمار و اطلاعات به صورت فشرده در اختیارتان قرار خواهد گرفت. به همین دلیل سازندگان ایکسونامی در یک نوآوری، کلیه منابع به کار رفته در این مستند را در سایتی به آدرس xsunami.com جمع‌آوری کردند که البته اکنون از دسترس خارج شده است. افزون بر این‌، برای نگارش فیلمنامه، از وبلاگ خاطرات شخصی میشل مارن استفاده شده و او در بازنویسی نسخه نهایی فیلم مشارکت داشته است.

در نتیجه از منظر پژوهشی، می‌توان ایکسونامی را مستند قابل اتکایی به شمار آورد. از طرفی این مستند در بیان روایتی بی‌طرف و غیرسیاسی موفق بوده است که بر اعتبار آن خواهد افزود. نکته قابل توجه دیگر وجود عبارت «خاطرات یک پورن استار» در پوستر مستند ایکسونامی است که به نظر می‌رسد بیشتر یک شیطنت رسانه ای- تبلیغاتی باشد؛ چرا که فیلم در واقع خاطرات میشل مارن نیست اما از خاطرات او در خلال مستند بهره گرفته شده است. در حقیقت او سوژه‌ای است که خلاصه مستند را می‌توان در زندگی 68 ساله‌اش دید. همچنین بازی اغواگرانه شیلا بورکت در ابتدای مستند کمی تو ذوق می‌زند. او به گونه‌ای از پیشه خود می‌گوید که گویا چندان از آن ناراضی هم نیست. البته شاید بتوان این مسئله را به حساب طنز ملیحی دانست که در کلیت مستند به چشم می‌خورد. 

مستند ایکسونامی مناسب چه سنی است؟

مستند ایکسونامی برای گروه سنی بالای هجده سال قابل پخش است و با توجه به نمایش و بیان صریح، تماشای آن در محیط خانواده توصیه نمی‌شود.

مستند ایکسونامی مناسب چه افرادی است؟

این مستند برای کنشگران عرصه فرهنگ، تشکل‌های دانشجویی و افرادی که به پژوهش در حوزه خانواده علاقمندند، مناسب است. البته تصاویری که در بخش‌های پایانی مستند نشان داده می‌شود ممکن است برای زنان باردار، زنانی که سابقه سقط جنین دارند و نیز افراد با روحیه حساس، ناخوشایند باشد.

حواشی اکران مستند ایکسونامی

20 آبان 1398، در سه شهر تهران، اصفهان و مشهد از مستند ایکسونامی رونمایی شد تا خود را به فصل اکران‌های دانشگاهی برساند. در این میان گرفتار حاشیه‌هایی هم شد که البته نتوانست جلوی پرشدن سالن‌های نمایش را به ویژه در دانشگاه‌ها بگیرد. پس از رونمایی مستند در تالار اندیشه حوزه هنری تهران، سینما هویزه مشهد و سینما سوره اصفهان، نامه نگاری‌هایی بین سازمان سینمایی و مدیرکل ارشاد استان خراسان رضوی صورت گرفت که نسخه‌ای از آن برای مدیرعامل بهمن سبز (متولی سینماهای حوزه هنری در کشور) نیز ارسال شد.

سازمان سینمایی ادعا می‌کرد فیلم مستند ایکسونامی مجوز نمایش ندارد و رونمایی و تبلیغ آن غیرقانونی است. معاون هنری اداره کل ارشاد مشهد نیز مدعی بود پیش از این به مدیر سینما هویزه در این زمینه تذکر داده شده است. این در حالی است که بنا بر گفته مدیر پخش فیلم حوزه هنری، مجوز اکران مستند به صورت شفاهی دریافت شده بود. البته تیم سازنده ایکسونامی معتقدند گرفتن پروانه تولید و نمایش برای فیلم‌های مستند چندان مرسوم نیست. به علاوه اکران دانشگاهی نیازی به مجوز ارشاد ندارد بلکه تصمیم‌گیری در این زمینه به دانشگاه‌ها سپرده شده است. پس از گذشت تقریبا 2 ماه، سرانجام دی 1398 مشکلات فنی مستند ایکسونامی اصلاح و اکران عمومی آن به صورت آنلاین آغاز شد.

بازتاب مستند ایکسونامی در رسانه ها

مستند ایکسونامی پس از رونمایی و اکران، هم با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد و هم مورد توجه رسانه‌های مختلف قرار گرفت؛ از تسنیم، فارس و کیهان گرفته تا اعتماد و انتخاب و حتی رسانه‌های خارج از ایران مانند بی بی سی، صدای آمریکا و یورونیوز. اگر از تعریف و تمجیدها بگذریم، بعضی از رسانه‌ها واکنش  مثبتی به این مستند نداشتند.

از نظر برخی مستند ایکسونامی به قبح زدایی از مسائل جنسی دامن می‌زند. برخی نیز این سؤال را می‌پرسند که در شرایطی که در شهرهایی چون مشهد امکان برگزاری کنسرت وجود ندارد، چرا مستندی از خاطرات یک بازیگر فیلم‌های غیراخلاقی اجازه انتشار دارد؟ همچنین یورونیوز این مستند را باب میل ارزشی‌ها در شکستن تابوهای جنسی به شمار می‌آورد. ایران اینترنشنال نیز برای انجام یک مصاحبه به سراغ مدیرتولید مستند در آمریکا می‌رود. اما شبکه منوتو تنها به یک نظرسنجی از بینندگان خود اکتفا می‌کند که از آن ها می‌خواست بگویند آیا چنین مستندی در ایران ساخته شده است یا خیر. 

مستند ایکسونامی در ویژه برنامه بی بی سی

در میان رسانه‌های منتقد، شاید مفصل‌ترین واکنش مربوط به بی‌بی‌سی فارسی باشد. این شبکه در ابتدا از محسن آقایی درخواست کرده بود در برنامه آن ها حضور داشته باشد که او نپذیرفت. در نتیجه یک ویژه برنامه تقریبا یک ساعته پخش شد که با حضور سه مهمان، مستند ایکسونامی را یک پروپاگاندا در راستای ایده جنگ نرم معرفی می کرد و مخاطبان آن را افرادی می دانست که صرفا به دلیل حضور یک پورن‌استار این مستند را تماشا می کنند. نکته قابل توجه این است که کلیه انتقادات در شرایطی بیان شد که هیچ کدام از افراد حاضر در برنامه مستند ایکسونامی را ندیده بودند. 

زن، زندگی، آزادی در قاب مستند ایکسونامی

مستند ایکسونامی تنها پس از انتشار آن نبود که توجه ها را به خود جلب کرد. پس از بلوای زن، زندگی، آزادی در پاییز 1401، برخی از فعالین فرهنگی و اجتماعی از مخاطبین خود در شبکه های اجتماعی می‌خواستند قبل از آنکه به خیابان‌ها بروند، این مستند را تماشا کنند. همچنین یک نسخه یک ساعته از مستند ایکسونامی، ویژه‌ی مدارس در سایت سفیرفیلم قرار گرفت که امکان اکران آن برای دانش آموزان وجود داشت. البته همین مسئله نیز جنجال آفرید. برخی از سایت های ضد انقلاب از آن با عنوان «انتقام از انقلاب زن، زندگی، آزادی» یاد کردند و شبکه صدای آمریکا در ویژه برنامه‌ای با عنوان «ایکسونامی: نمایش فیلم های پورن در مدارس دخترانه» نسبت به آن واکنش داد. 

مدت زمان مستند ایکسونامی 

اولین نسخه مستند ایکسونامی، 140 دقیقه بود که مدت زمان آن در ابتدا به 120 دقیقه و پس از آن به 105 دقیقه کاهش یافت و در اکران خصوصی برای تعدادی از خبرنگاران و تحلیل‌گران به نمایش در آمد اما نسخه ای که در حال حاضر در بستر VOD قابل نمایش است، 96 دقیقه زمان دارد.

تاریخ تولید فیلم ایکسونامی 

طرح این مستند در اواخر سال 1394 آماده شد. با این همه پس از یک سال وقفه، پژوهش و ساخت آن کلید خورد و آبان ماه 1398 به اکران رسید. مراحل تولید مستند ایکسونامی در دو کشور ایران و آمریکا انجام گرفته است.

تعداد فصل های مستند ایکسونامی 

از آنجا که حجم پژوهش انجام شده برای ساخت مستند ایکسونامی، فراتر از تولید یک مستند بوده، ما بقی این اطلاعات در کتابی به نام «انقلاب جنسی در خوابگاه» منتشر خواهد شد. از طرفی موضوعات مطرح شده در مستند ایکسونامی هر کدام می تواند سوژه ساخت یک مستند باشد؛ در نتیجه این موارد نیز در اختیار گروه دیگری قرار گرفت تا برای تولید مجموعه مستندهای لیبیدو از آن بهره بگیرند.

با این همه، مسئله قابل توجه اینجاست که در برخی منابع از مستند دیوارکش، با نام ایکسونامی 3 یاد می شود اما بنا بر اطلاعات موجود در سایت سفیرفیلم، ایکسونامی تنها در یک اپیزود تولید شده که «XSunami: Memories of a Porn Star» نام دارد. این در حالی است که تهیه کننده و کارگردان این مستند، هر دو تا کنون از ساخت ایکسونامی 2 و 3 سخن گفته‌اند. اینک سؤال اینجاست؛ چه شد که سفیرفیلم از ساخت اپیزودهای بعدی مستند منصرف شد؟ و با در نظر گرفتن مستند دیوارکش به عنوان ایکسونامی 3، تکلیف ایکسونامی 2 چه می‌شود؟

عوامل و بازیگران فیلم ایکسونامی

مستند ایکسونامی که اولین بار آبان 1398 اکران شد، توسط مرکز مستند سفیرفیلم تولید شده و عوامل سازنده آن به شرح زیر است:

• نویسنده و کارگردان: محسن آقایی؛
• تهیه کننده: محمدرضا بورونی؛
• پژوهشگر: محسن آقایی، سید کمیل حسینی، علی پورمؤمن، محمدعلی صادقی؛
• تدوین: محسن آقایی، علی پورمؤمن، علیرضا صمدی؛
• بازیگر: شیلا بورکت؛
• گوینده متن: نسیم رفیعی.

در نگارش فیلمنامه این مستند، از زندگی و خاطرات میشل مارن (Michelle Maren)، بازیگر سابق فیلم‌های پورن، استفاده شده است. هر چند قرار بود میشل، خود راوی مستند باشد اما شرایط جسمانی اجازه این کار را به او نداد. بنابراین شیلا بورکت (Sheila Burkert) عهده دار نقش او در مقابل دوربین شد. گرچه این بازیگر نیز پس از یک روز فیلمبرداری، همکاری خود را با تیم سازنده قطع کرد.

همچنین طبق گفته عوامل سازنده، انتخاب راوی، یکی از چالش‌های گروه در مسیر تولید بوده است؛ چرا که صداپیشه‌های ایرانی حاضر به گویندگی از زبان یک پورن استار نبوده اند. در حال حاضربخش‌هایی از مستند ایکسونامی به زبان انگلیسی و دارای زیرنویس فارسی است و بقیه قسمت‌ها که متن فارسی دارد، توسط نسیم رفیعی گویندگی شده است. نسخه بین الملل این مستند نیز با حذف بخش های مربوط به ایران، به زبان‌های انگلیسی، روسی، ایتالیایی و آلمانی تهیه شده است.

دانلود و تماشای مستند ایکسونامی

مستند ایکسونامی حاوی آمار قابل توجه و اطلاعات فراوانی است که می‌تواند به آگاهی در زمینه سیاست‌های جنسی کمک کند و مخاطب را به نگاهی نقادانه نسبت به تصمیمات این حوزه برساند. برای دانلود و تماشای این مستند جنجالی به صفحه مستند ایکسونامی در سایت عماریار مراجعه کنید.

آنچه درباره مستند ایکسونامی خواندیم:

مستند ایکسونامی، یک داستان واقعی و دلهره‌آور از تاریخ ملتی است که سبک زندگی آن‌ها اکنون به سراسر جهان صادر می‌شود. این مستند به طور خلاصه، تاریخ جنسی ایالات متحده را در دهه‌های 60، 70 و 80 با تصاویری ناب به نمایش درمی‌آورد و با ریتمی تند، به حالِ حاضر این کشور می‌رسد؛ جایی که شنیدن حقیقت خواب از چشمانمان خواهد ربود.    

منابع به کاررفته در این نوشتار: + + + + +