مخاطب انیمیشن بلند فقط کودک و نوجوان نیست/ حضور متفاوت با کلاه نمدی!

در سومین روز از چهل و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر انیمیشن «ساعت جادویی» به اکران درآمد. انیمیشن ساعت جادویی که پیش از این با نام سفر به تاریکی در جشنواره کودک و نوجوان اصفهان به اکران درآمده بود، از تولیدات حسینیه هنر است و در جشنواره فجر امسال حضور دارد. داستان انیمیشن ساعت جادویی از جایی آغاز می‌شود که پسربچه ای به نام عماد به واسطه هدیه‌ای که از پدربزرگ خود دریافت می‌کند، موفق به سفر در زمان می‌شود و به دوران کودکی مادربزرگ خود می‌رود. در این سفر، این پسربچه شغل خانوادگی خودشان یعنی نمدمالی را از نزدیک می‌بیند که در گذشته رونق بسیاری داشته است. سفر عماد مصادف با قیام گوهرشاد می‌شود و او بخشی از حوادث تاریخی را به چشم خود می‌بیند.

کمی بعد از اکران ساعت جادویی، نشست خبری این انیمیشن با حضور محمدمهدی نخعی ‌راد، تهیه کننده، محمدعلی بصیری ‌نیک، کارگردان، سید مصطفی حسینی، نویسنده و جمال یزدانی، مشاور محتوایی پروژه برگزار شد.

در ابتدای نشست درباره ایده ساخت این انیمیشن بلند از تهیه کننده آن سوال شد که وی در پاسخ با گذاشتن کلاه نمدی بر سرش گفت: صنعت نمد در طی سال‌های گذشته ضعیف شده و به دلیل تهاجم فرهنگی رخ داده در کشور، دیگر کسی از آن استفاده نمی‌کند. ما قصد داشتیم در این اثر نمد را که بخشی از هویت ایرانی محسوب می‌شود، به بچه‌ها نشان بدیم.

نخعی اشاره کرد: تقریبا ۵ سال پیش تحقیق را شروع کردیم و عکس‌های مستندی را از مشهد آن زمان تهیه کردیم. دو سال فیلمنامه و تحقیق و پژوهش و ۳ سال تولید آن زمان برد.

این تهیه کننده ادامه داد: پویانمایی اگر بخواهد برد مالی داشته باشد، باید بتوان در بخش بین‌ الملل هم نمایش داده شود و فروش جهانی داشته باشد.

در ادامه بصیری‌ نیک به عنوان کارگردان، اثر از مشکلاتی که سر راه ساخت این انمیشن بلند بود گفت: ساخت این قبیل محتواها بسیار ارزشمند است ولی همه از مشکلات آن خبر ندارند؛ برای مثال یکی از مشکلات اصلی ما که باعث وقفه افتادن در کار می‌شد مهاجرت نیروهای متخصص بود.

در ادامه هم سیدمصطفی حسینی، نویسنده انیمیشن ساعت جادویی، درباره ایده ساخت آن گفت: در واقع اتفاقی که افتاد و باعث شد ما به سراغ نمد برویم، این بود که نمد بخشی از هویت ما بوده که می‌شود از آن به صنعت فراموش شده نام برد. این صنعت در طی حوادث و تحولات ضد فرهنگی و ضدهویتی که در زمان رضا شاه اتفاق افتاده بود، دچار چنین بلایی شد و هدف ما این بوده که به زبان کودکانه بگوییم چگونه بخشی از هویت ما به سرقت رفته است. هدف این نبود که فقط بگوییم یک پسر بچه به گذشته می‌رود و برمی‌گردد. نه! می‌خواستیم بگوییم سفر به گذشته چه چیزی را به آینده می‌آورد. این نکته برای ما مهم بود؛ باید گنج گذشته درک می‌شد تا برای آینده استفاده شود.

مجری نشست از مشاور محتوایی اثر درباره ضرورت درک گذشته هم سوال کرد که یزدانی در پاسخ گفت: می‌خواهم از یک زاویه دیگر به سینمایی ساعت جادویی نگاه کنم. ببینید این کار چون ایده اصلی‌اش تقریبا واقعی بوده و سوژه عبدالرضا، پدربزرگ عماد، حقیقت داشته پس اثری اقتباسی است. دلیل اصلی پرداختن به این سوژه مجموعه پژوهش‌هایی است که راویان عینی در زمان حیاتشان تعریف کرده و ثبت شده است. ما بیش از ۱۰۰۰ مصاحبه‌ گرفتیم. در واقع عبدالرضا کسی بود که دوره نوجوانی کار پشتیبانی این حرکت مردمی را انجام داده است. سوژه‌هایی مربوط به گذشته انقدر غنی هستند که می‌شود بهترین سوژه‌های درام را از آن درآورد ولی چون این سوژه جزییات ریزی ندارند یا توجهی به جزئیات آن نشده خیلی کم به آن پرداخته می‌شود؛ چراکه آورده این سوژه‌ها از گذشته به آینده بسیار مهم و جالب است.

معضل مهاجرت از دید کارگردان و تهیه کننده ساعت جادویی

در بخش بعدی باقی سوالات خبرنگاران مطرح شد. کارگردان اثر در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان با توجه به سرعت پیشرفت در کشورهای حاشیه خلیج فارس و هزینه‌های هنگفتی که بابت آن می‌کنند، شتاب‌بخشی کیفی در تولیدات داشته باشیم تا نیروهای متخصص این حوزه ماندگار شوند، گفت: ببینید نگه داشتن نیروهای آرتیست و انمیشن خیلی سخت شده؛ چون برای ماندن هم جذابیت می‌خواهند و هم بحث مالی مطرح است در عین اینکه خیلی از آرتیسیت‌ها نمی‌خواهند سمت خیلی از سوژه‌ها بروند. ولی تکنیکی که ما اجرا کردیم بحث آموزش نیروهای تازه نفس است؛ در واقع نیرو سه سال با یک مجموعه ۱۰۰ نفره کار کرده و به نوعی نمک گیر می‌شود و خودش را جزئی از این خانواده می‌داند. همین باعث می‌شود بماند و کار را در همین جا ادامه دهد و فکر می‌کنم در این زمینه موفق بوده‌ایم.

نخعی ‌راد، تهیه کننده اثر هم درباره تامین هزینه‌ها گفت: با توجه به اینکه هزینه‌های ساخت یک انیمیشن زیاد و ارزش ریال پایین است، ما به ناچار سفارش از کشورهای همسایه می‌گرفتیم. ما مجبور بودیم برای حفظ نیروهایمان این کار را انجام بدهیم وگرنه جذب کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌شدند؛ چون خیلی حقوق بهتر و بیشتری از ایران پرداخت می‌کنند.

عدم استفاده از لهجه مشهدی در انیمیشن ساعت جادویی

بصیری درباره عدم استفاده از لهجه مشهدی گفت: ما یکسری تست زدیم ولی دوبلوری که بتواند پروژه ما را با لهجه مشهدی پیش ببرد، پیدا نشد. در واقع کسی نبود که برای پروژه مناسب باشد؛ بخاطر همین ترجیح دادیم لهجه نباشد. علاوه بر این مخاطب ما کودک و نوجوان از تمامی کشور است و باید نحوه بیان و گویش برای همه ساده و روان باشد.

مخاطب انیمیشن بلند، خانواده است

حسینی، نویسنده ساعت جادویی با بیان اینکه مخاطب انیمیشن بلند، خانواده است، اظهار کرد: مشکل فیلمنامه مشکل سینمای ایران است اما نکته اصلی این است که کار نیکو کردن از پر کردن است و تا فیلمنامه نوشته نشود و به مرحله اجرا نرسد اشکالات آن رفع نمی‌شود.

وی افزود: برای انیمیشن بلند فیلمنامه باید طوری باشد که برای بزرگسال هم جذابیت و  کشش داشته باشد تا بتواند کودک را همراهی کند. در واقع باید موضوعات فوق جدی مطرح شود تا مخاطب را درگیر کند. مخاطب کار ۹۰ دقیقه‌ای قطعا کودک و نوجوان نیست؛ یعنی در کلیت باید بزرگسال جذب شود و در جزئیات کودک و نوجوان باید جذب شود.

وی در ادامه گفت: مخاطب فیلم انیمیشن، خانواده است و نمی‌شود گفت تمام دیالوگ‌ها و بخش‌های فیلم فقط مختص کودک باشد. استفاده از لغاتی که برای کودک قابل فهم نیست در بُعد خانواده قرار می‌گیرد، قرار نیست عین ۹۰ دقیقه‌ با کودک ارتباط برقرار بشود بلکه در بخش اجرا و انیمیت با کودک ارتباط برقرار می‌شود.

چرا واقعه گوهرشاد را انتخاب کردید؟ 

یزدانی، مشاور محتوایی درباره چرایی انتخاب واقعه گوهرشاد و اینکه آیا درک این واقعه مناسب کودک و نوجوان است، گفت: روایت یک واقعه تاریخی که بیان کننده یک حماسه و مبارزه مردم عادی آن دوران است که در این مرز و بوم پشت سر گذاشته شده، باید از سن پایین در وجود کودکان نهادینه شود تا از آن برای آینده درس بگیرند. تاریخ صرفا یک نوستالوژی نیست و باید از گذشته یک کنشگری را به آینده با خودش به ارمغان بیاورد و اگر نتوانیم در قالب درام این وقایع را به قشر کودک و نوجوان نشان بدهیم، مخاطب واقعی را از دست می‌دهیم؛ چون مطرح کردن این وقایع برای کودکان و نوجوان از نیازهای جدی ما است. 

وی افزود: ترکیب چهار محور هویت ملی، دینی، انقلابی و بومی محلی، این انیمیشن را متفاوت و غنی می‌کند و به نظرم خیلی جالب و خوب این چهار محور در قصه نشسته است.

تولید کار با هزینه شخصی

وی با بیان گلایه‌هایش از مسئولین اظهار کرد: در این کار هیچ حمایتی از ما نشد و خیلی از مسئولینی که دائم درمورد این کار صحبت می‌کنند، حمایت نکردند و بعضی جاها با هزینه‌های شخصی کار را جلو بردیم. خیلی از مسئولین فقط در پشت تریبون حمایت می‌کنند.